Tüm ülkenin malumu geçtiğimiz 14 Mayıs 2023 Pazar günü 28. Dönem Milletvekilliği ve 13. Cumhurbaşkanı seçmi oldu. Bu seçimi Sandık Kurulu Üyesi olarak yakından takip etme imkânı buldum. Gözlemlerimi de maddeler halide aktarmak ve bir parça siyasete değinmek istiyorum.
Oy Kullanma Sürecinde Gözlemlediğim Problemler
Pusulanın Çok Büyük Olması:
Hiç kuşkusuz ki Kanuni Sultan Süleyman’ın Fransa Kralı Fansua’ya yazdığı mektup gibi bir oy pusulası vardı. Tam 26 Partinin yanyana dizildiği, alt sıraya da bağımsızların eklendiği, yer sofrası kadar geniş bir pusuladan bahsediyorum. Bu nedenle oy kullanımında pusula katlanıp zarfa koymak vakit alan bir işe dönüştü. Bu nedenle sıra yoğunluğu olduğunda bekleyenler oldu. Böyle şeyler insanların sandığa gitmesine ket vurur. Gidip onlarca dakika ayakta beklemektense oy kullanmamayı tercih edebilirler. (bkz: 14 Mayıs sandık katılımı)
Bağımsızların Yerinin Yanlış Olması
Bir ara parti temsilcilerinden birileri gelip, her seçmeni bağımsız adayların olduğu kısmı gösterip uyarmamı istedi. Bağımsızlar partilerin altında ve o partinin devamı gibi anlaşıldığı için karmaşıklık oluyormuş. Daha önceki pusulalarda bağımsız adaylar liste sonunda partilerle aynı ebatta olurdu.
İttifak Sistemindeki Karmaşa
Bir ittifaka mensup iki ve/veya daha fazla partiye tercih mührünü vurursanız oyunuz geçerli, herhangi bir ittifaka katılmayan bir partiye mühür vurursanız oy geçersiz. Oy sayımında ittifak içinde olan partilerden birden fazla partiye mühür vurulmuşsa ittifak listesine oy yazılıyor. Sayım süreci bu gibi nedenlerle cetvellere işlenirken hem yavaşlama hem de hatalara neden olabiliyor. İtiraz süreçlerini de katarsa oy sayımları saatlerce sürebiliyor.
Oy Sayımlarındaki Yavaşlık ve Çıkmazlar
Bir okulda 30 sandık var 29 sandık tamamlandı ve 1 sandık hala sayımı devam ediyorsa diğer 29 sandık o 1 sandığı bekliyor. Bu da benzer şeylerin başka okullarda olmasını da hesaa katarsak koca bir ilçe oylarının YSK nezdinde saatlerce belirsiz olmasına neden olur. Ancak Sandık Kurulu üyesi ve Müşahitlerin aldığı ıslak imzalı tutanaklar siyasi partilerin eline ulaştığı için resmi olmayan verilere göre seçim süreci takip edilebiliyor. Bu da Anadolu Ajansı, YSK Ekranı ve Siyasi Partilere göre hepsinde farklı sonuçlar yayınlanmasına ve kafa karışıklığına neden oluyor.
Seçim Sürecindeki Örgütlenmenin ve Koordinasyonun Önemi
Seçim süreci kadar oy kullanma süreci de çok ama çok önemli. Her bir sandıktaki oy sayımı o kadar önemli ki, bütün süreci etkiliyor. İktidar tarafındaki örgütlenmeyi şahasen çok beğendim. Nasıl mı? Anlatayım.
Oy kullanılan sandıklarda Sandık Başkanı, Memur Üye ve o ilçede bir önceki seçime katılıp ilk 5’e giren partilerden birer üye ile toplam 7 sandık üyesinden kurul oluşuyor. Bir de seçime katılan partilerin verdiği müşahit kartları ile seçime gözlemci olarak katılabiliyor. (bkz: YSK Sandık Kurulu)
Sandık Görevlisi Hassasiyetleri
Benim bulunduğum Pendik ilçesindeki ilk 5 parti sırasıyla Ak Parti, CHP, MHP, İYİ Parti ve Vatan Partisi idi. Cumhur ittifakı özellikle de Ak Parti örgüteleri bu konularda aşırı hassas. Kendi sandık görevlileri olduğu gibi bir kişiyi de Vatan Partisinin kadrosundan sandık başına koyup 3-2 şeklinde çoğunluğu elde etmişler. Bu durum, bir anlaşmazlık olduğunda 5 üyeden çoğunluğun vereceği kararın uygulanması ile lehte sonuç doğurur. Yani bu konuda bile oturup çalışmışlar.
Gıda Dağıtımı
Tüm partiler sandık kurulu üyelerine sandviç ve meyvesuyu dağıtıyor. Sabah kahvaltısı ve öğlen yemeği şeklinde iki kez dağıtım oluyor, bir de birer şişe 200 cl su dağıtıldı. İktidar bloğundaki üyeler için öğünleri dışında kek ve meyvesuyu ara öğn dağıtılmıştı. Ciddi bir teşkilatlanma sistemleri var. Çok hızlı koordine olabiliyorlar, öyle her kafadan ses çıkmıyordu. Ayrıca memur üye ve sandık başkanı için de yemek ve ek gıda dağıtıyorlar. Tabi özel olarak verilmiyor ama kendi üyelerine verilirken onlara da veriliyordu. Böyle olunca sandık üzerinde hem sayısal çoğunluğu elde ederken bu çoğunluğu da gönülden kendilerine bağlamak için her boşluğu ve fırsatı da değerlendirmişler.
Tüm bu anlattıklarım bir eleştiri değil, gözlemlerimdir. Seçimlerde psikolojik ve sayısal üstünlük nasıl kurulur şeklinde yaptığım gözlemlerimdir. Seçimlerde sandık güvenliği çok ama çok önemli. Halkın doğru yönlendirilmesi ve seçmen iradesinin sandığa tam yansıması gerekir. Yoksa istenmeyen sonuçlar çıktığı gibi daha sonralardaki seçimlerin de sağlığını riske edebilir.